سلول ها در بدن انسان به صورت فشرده قرار گرفته اند و خون در بدن ما بسته است . يكي از مشكلاتي كه به اين خاطر به وجود مي ايد نرسيدن مواد ضروري به سلول هاي محيط دور است . اما خداوند حكيم انقدر ما را با دقت و ظرافت خلق كرده است كه ما از ان عاجزيم . خداوند اندامي به نام قلب را در بدن ما قرار داد كه به وسيله ي ان بتوان به راحتي مواد لازم به سلول ها برسد . در جانوران با فشرده شدن اندام ها محيط اطراف را به كنار سلول ها مي اورد . اگر براي چند لحظه خون در بدن ما انتقال داده نشود و مواد لازم به سلول ها و بافت ها نرسد ما از دنيا مي رويم . شايد تا به حال در افراد خانواده ي شما اتفاق افتاده باشد كه يك نفر سكته ي قلبي كرده باشد . اين موضوع نشان دهنده ي اهميت قلب و رگ ها و ظرافت ان هاست . دليل رسوب گذاري مواد زائد در ديواره ي رگ ها بوده و باعث اختلال در گردش خون شده است . براي اشنايي با قلب و مطالبي از محتواي تكميلي ان در مورد قلب كه در زير به ان پرداخته شده توجه كنيد .
قلب
مانند تلمه بوده بوده مركزدستگاه گردش خون است و از نظر شكل هندسي مخروط مانند است . وزن ان ۲۵۰تا ۳۵۰گرم بوده و در بين شش ها واقع است . شايد باورتان نشود ولي قلب در روز۱۰۰۰۰۰ بار مي تپد . همان طور كه در فصل۹ به ان اشاره شد قلب سلول هاي ما به مواد غذايي مانند گلوگز و اكسرژن نياز دارند كه پس از انجام عمليات مختلف توسط دستگاه گردش خون و توسط بخش مركزي كه به سلول ها مي رسد . در فصل قبل با اجزاي خون كه ماده ي اصلي تشكيل دهنده ي قلب بودند و توسط ثلب به جاهاي مختلف مي رود اشنا شديم . دانستيم كه انتقال گاز هاي تنفسي و مواد غذايي توسط گلبول هاي قرمز انجام مي شود . بنا بر اين حال بهتر مي توانيم معناي رساندن مواد غذايي به سلول ها توسط دستگاه گردش خون را درك كنيم . شايد خيلي ها بخواهند در مورد از كار افتادن قلب و اعملي كه بعد از ان انجام مي شوند بدانند . در صورت از كار افتادن قلب ، نقل و انتقال مواد ضروري و هورمون ها از كار افتاده و محيط اطراف سلول ها كه به داخل سلول اورده شده از بين مي رود و در نتيجه سلول ها كشته مي شوند . در چنين شرايطي بدن ما نيز نتوانسته كار خود را به خوبي انجام دهد و خطر مرگ كه تا %99 امكان ان است اتفاق مي افتد . مگر در صورت اتفاق افتادن معجزه كه در پزشكي بسيار زياد است و قلب دوباره به حالت طبيعي بر گردد .
ساختار قلب
قلب كه داراي 4 حفره است خون را از اندام هاي مختلف دريافت كرده و دوباره به قسمت هاي مختلف بدن مي فرستد . نام دو حفره ي بالا دهليز و دو حفره ي پايين بطن است . ضخامت ديواره ي دهليز و بطن ها در كار ان ها موثر است . براي مثال به دليل نازكي ديواره ي دهليز ها ان ها خون را به جاهاي دور نمي فرستند . بطن ها به دليل ارسال خون به شش ها و مناطق دور ضخيم تر اند و ضخيم ترين بخش از اين ۴ تا حفره بطن چپ است . بين دهليز چپ و بطن چپ ، دهليز راست و بطن راست دريچه وجود دارد . نام اين دريچه ها دولختي و سه لختي است . وظيفه ي اين دريچه ها يك طرفه كردن جريان خون با توجه به بسته بودن مسير است . در ابتداي سخرگ هاي قلب نيز دريچه هاي سيني وجود دارند . اين دريچه هاي سه قسمتي در كنار هم يك دايره را تشكيل مي دهند .( براي اشنايي بيش تر با اين دريچه ها مي توانيد به كتاب هاي مربوطه سر بزنيد و استفاده كنيد ) .
رگ هاي خوني
رگ هاي خوني كه شبكه اي از لوله ها را تشكيل مي دهند ، خون را از قلب به بافت هاي بدن برده و از ان جا به قلب باز مي گردانند . در دوران ابتدايي نيز با رگ ها اشنا شديم و با در مورد سه دسته ي رگ ها مطالبي را اموختيم . اينك امسال به بررسي مطالب ابتدايي و تكميل ان ها از كتاب وزارتي و تكميلي سمپاد مي پردازيم . رگ ها به سه دسته ي اصلي تقسيم مي شوند :
۱ . سرخرگ ها : خون را از قلب گرفته و به بافت ها مي رسانند . سرخرگ هاي بزرگ از قلب خارج شده و به سرخرگ هاي متوسط تقسيم مي شوند . از كوچك شده ي سرخرگ ها گروه ديگري از رگ ها به نام مويرگ ساخته مي شود .
۲ . مويرگ ها : مواد غذايي ، مواد زائد و گاز هاي تنفسي مي توانند از ديواره ي مويرگ ها كه تنها از يك لايه سلول تشكيل شده است ، عبور كرده و بين خون وبافت تبادل كنند .
۳ . سياهرگ ها : قبل از اين كه مويرگ ها از بافت خارج شوند ،دور هم جمع شده و سياهرگ ها را تشكيل مي دهند . وظيفه ي سياهرگ ها بازگرداندن خون از بافت ها به قلب است .
چرخه ي قلب
در چرخه ي قلب كار از انقباض دهليز ها اغاز شده و به انقباض بطن ها و فرستادن خون به سرخرگ ها ختم مي شود . اين چرخه بارها و بارها در طول روز اتفاق افتاده و عمل تلمبه كردن خون را انجام مي دهد . به دليل محدوديت هاي ما در اوردن مطالب از كتاب تكميلي سمپاد به دليل اجازه ندادن سمپاد از قرار دادن مطالب در سايت ها ما از اوردن ادامه ي اين مطالب معذوريم و اگر به مراحل اين چرخه علاقه منديد به كتاب هاي مرجع مراجعه كنيد .
سيستم لنفاوي
در اغلب بافت هاي بدن ،سلول هاكاملا به هم نچسبيده اند و اطراف ان ها را مايعي به نام مايع بين سلولي فرا گرفته است . روزانه حدود ۳ ليتر مايع از خون خارج مي شود . اين مايع و پروتئين هاي درون ان بايد دوباره به سيستم گردش خون برگردند تا حجم طبيعي خون و عمل كرد ان ثابت نگه داشته شود . قسمتي از ان مايع دوباره وارد مويرگ ها شده و به سيستم گردش خون بر مي گردند ، اما مقداري از ان به صورت غيرمستقيم ، وارد خون مي شود . در اين مسير غير مستقيم ،مايع بين سلولي وارد رگ هاي لنفاوي شده و پس از عبور از رگ هاي لنفي بزرگ و بزرگتر ،به مجراي لنفاوي ريخته و از ان وارد خون مي گردد . اين مايع زماني كه در رگ هاي لنفاوي جريان دارد ،لنف ناميده مي شود . تركيب لنف شبيه پلاسما است ،اما مقدار پروتئين هاي موجود در لنف كم تر از پلاسما است ،چون پروتئين هاي بزرگ نمي توانند از ديواره مويرگ ها عبور كنند . مويرگ هاي لنفاوي در همه جاي بدن وجود دارند . اين رگ ها ساختار منحصر به فردي را دارند كه فقط به مايع بين سلولي اجازه مي دهند و چيزي از ان خارج نمي شود . مايع درون ان ها كه لنف است ،داراي چندين عمل كرد مي باشد كه در موردشان در كتاب وزارتي مطالعه نموديد و از اوردن ان در اين بخش به دليل جلوگيري از تكرار جلوگيري كرديم .
گردش خون (برگرفته از كتاب وزارتي )
گفته مي شود كه به جز ماهي بقيه ي مهره داران از جمله انسان داراي گردش خون مضاعف اند ( يعني داراي دو نوع گردش خون اند ) كه ان ها را گردش بزرگ (از قلب به اندام ها و عكس ) وگردش كوچك (از قلب به شش ها و برعكس ) مي نامند .
گردش كوچك خون (تصفيه اي ) از بطن راست شروع شده و در دهليز چپ خاتمه مي يابد . گردش بزرگ خون ( عمومي ) از بطن چپ شروع شده و در دهليز راست تمام مي شود .
فشار خون (برگرفته از كتاب وزارتي)
قلب وقتي منقبض مي شود خون را به داخل سرخرگ ها مي فرستد ، و موجب مي شود بر ديواره ي رگ ها فشار وارد ايد . اين فشار را
((فشارخون)) مي نامند . فشار خون ،در سرخرگ ها زياد و در سياهرگ ها كم است . فشار اوردن خون بر ديواره ي رگ ها متناسب با كار قلب باعث مي شود كه قطر سرخرگ ها به طور متناوب زياد و كم شود . اين زياد و كم شدن دائمي قطر سخرگ ها ،مانند موجي است كه در طول رگ به حركت در مي ايد و ما ان را ،به صورت نبض ،در نقاط مخلف بدن حس مي كنيم . نبض معمول در كودك ۱۳۰بار ،نوجوان حدود۹۰بار ، مرد حدود۷۰بار و زن حدود ۷۸ بار است . البته مقدار فشار خون در افراد يكسان نيست و در همه ي اشخاص عدد ثابتي ندارد اما وقتي پزشك ان را در يك بيمار بيش تريا كم تر از حد طبيعي تشخيص دهد ،به فكر رفع ان مي افتد . فشار خون زياد ،معمولا در افرادي اتفاق مي افتد كه رگ هايشان تنگ شده و خون به راحتي نمي تواند از ان ها عبور كند .
خلاصه ي فصل
دستگاه گردش خون از قلب و رگ هاي خوني يعني سرخرگ ها ،سياهرگ ها و مويرگ ها تشكيل شده است .
قلب با تلمبه كردن خون ،ان را به قسمت هاي مختلف بدن مي فرستد .
قلب داراي دو دهليز و دو بطن است .
بين دهليز راست و بطن راست ،دريچه ي سه لختي و بين دهليز چپو بطن چپ ،دريچه ي دو لختي وجود دارد .
سرخرگ ها خون را از قلب خارج كرده و به مويرگ ها رسانده و سياه رگ ها خون را به قلب باز مي گردانند .
محل تبادل گاز هاي تنفسي و ساير مواد ،مويرگ ها هستند . در بدن دو نوع گردش خون كوچك و گردش خون بزرگ وجود دارد .
در گردش كوچك خون توسط سرخرگ ششي از بطن راست به شش ها رفته و توسط سياهرگ ششي به دهليز چپ بر مي گردد .
در گردش بزرگ خون توسط سرخرگ ائورت از بطن چپ خارج شده و به اندام هاي مختلف رفته و توسط سياهرگ هاي زيرين و زبرين به دهليز راست بر مي گردد.
لنف به ماده اي گفته مي شود كه در رگ هاي لنفي جريان دارد و از مايع بين سلولي ايجاد شده است .
( )